استانداردها و مقررات پایه های روشنایی

پایه‌ های روشنایی عناصر مهمی در زیرساخت ‌های شهری هستند که ایمنی معابر و جاده ‌ها را افزایش داده و  فضاهای شهری را زیباتر می کنند. استانداردهای طراحی و نصب پایه‌ های روشنایی به مجموعه ‌ای از الزامات فنی و ایمنی اشاره دارد که طراحی، تولید، نصب و نگهداری این سازه ها را شامل می شوند. رعایت این استانداردها برای اطمینان از عملکرد پایدار و ایمن سیستم ‌های روشنایی در فضاهای مختلف شهری ضروری است.

استانداردهای طراحی پایه های روشنایی

طراحی پایه ‌های روشنایی باید با توجه به عوامل متعددی مانند نوع کاربری، محیط نصب و میزان روشنایی مورد نیاز انجام شود. طراحی اصولی و استاندارد پایه ‌های روشنایی از سقوط و شکستگی سازه جلوگیری کرده و ریسک خطراتی مانند برق گرفتگی و دیگر حوادث را کاهش می دهد. بعضی استانداردها و مقررات طراحی پایه های روشنایی عبارت هستند از:

• ارتفاع پایه: ارتفاع پایه روشنایی با توجه به نوع کاربری و نیازهای محیط تعیین می شود. پایه های روشنایی ممکن است از ۳ تا ۳۰ متر ارتفاع داشته باشند. پایه هایی با ارتفاع ۳ تا ۶ متر برای معابر شهری و پیاده ‌روها کافی هستند. در حالی که خیابان‌ های اصلی و تقاطع ‌ها نیازمند پایه های روشنایی با ارتفاع ۸ تا ۱۲ متر هستند. محوطه های صنعتی و مکان هایی مانند فرودگاه ها و بنادر به پایه های بلندتر نیاز دارند.
• جنس پایه: جنس پایه‌ های روشنایی تا حد زیادی استحکام و دوام آن ها را مشخص می کند. برای بیشتر معابر شهری و محیط های صنعتی می توان از پایه های فولادی با پوشش گالوانیزه استفاده کرد. این پایه ها مقاومت بالایی در برابر ضربه، باد، زلزله و شرایط سخت محیطی دارند. در مواردی که نیاز به وزن سبک و زیبایی بیشتر وجود دارد، متریال های مانند آلومینیوم مناسب هستند. از موادی مانند بتن و کامپوزیت هم استفاده می شود.
• سیستم روشنایی و برق: برای طراحی سیستم روشنایی، فاکتورهایی مانند ترافیک، نوع معبر، نحوه چیدمان، زاویه نورپردازی، درجه حفاظت و آلودگی نوری اهمیت دارند. همچنین استفاده از کابل ‌کشی مناسب با حفاظت مکانیکی و عایق ‌بندی استاندارد اهمیت بالایی دارد.
• زیبایی شناسی: پایه های روشنایی استاندارد با معماری و مبلمان شهری هماهنگی دارند و جذابیت بصری آن ها را افزایش می دهند. امکان سفارشی ‌سازی رنگ، طرح و متریال برای هماهنگی بیشتر با محیط وجود دارد.

استانداردهای نصب پایه های روشنایی

نصب درست و اصولی پایه های روشنایی اهمیت زیادی دارد و ایمنی، کارایی و دوام سیستم های روشنایی را تضمین می کند. در ایران استانداردهایی مانند ISIRI 6572 و ISIRI 5920 برای طراحی و نصب پایه های روشنایی تدوین شده اند. بعضی از الزامات و مقررات موجود در این استانداردها عبارت هستند از:

• انتخاب محل نصب: فاصله بین پایه‌ های روشنایی باید متناسب با ارتفاع نصب چراغ، شدت نور و نوع خیابان (اصلی، فرعی، پارکینگ و دیگر معابر) تعیین شود. در تقاطع‌ ها و پیچ ‌های جاده ‌ای، فاصله و ارتفاع پایه‌ ها باید به صورتی باشد که نور کافی را برای رانندگان و عابران تامین کند. همچنین پایه ‌ها نباید در مسیر عبور عابران پیاده یا در نقاطی که احتمال برخورد وسایل نقلیه وجود دارد، نصب شوند.
• فونداسیون و نصب پایه: ابعاد و عمق فونداسیون با توجه به وزن پایه و نوع خاک تعیین می شود. عمق فونداسیون معمولا چیزی بین ۸۰ تا ۱۵۰ سانتی ‌متر است. برای نصب پایه های فلزی باید از بولت های مخصوص و بیس پلیت روی فونداسیون بتنی استفاده شود. اطمینان از تراز بودن پایه هنگام نصب اهمیت زیادی دارد و پایداری آن را تضمین می کند.
• کابل کشی و تامین برق: برای کابل کشی، استفاده از لوله ‌های پلی‌اتیلن یا فلزی مقاوم در برابر نفوذ آب و مواد شیمیایی ضروری است. اتصال سیم‌ ها باید ایمن و مطابق با استانداردهای ایمنی الکتریکی باشد. همچنین برای هر پایه روشنایی باید یک ترمینال اتصال ارت برای جلوگیری از برق ‌گرفتگی در نظر گرفته شود.
• الزامات ایمنی: پایه ‌های روشنایی باید در مکان ‌هایی نصب شوند که کمترین خطر برخورد به وسایل نقلیه و افراد را داشته باشند. برای جلوگیری از سقوط پایه ‌ها، باید از فونداسیون استاندارد و بولت‌ های مقاوم استفاده شود. همچنین در مناطق بادخیز، پایه ‌ها باید مقاومت مکانیکی کافی داشته باشند.

ارتفاع و ابعاد مناسب پایه های روشنایی

مناطق و معابر مختلف شهری به پایه های روشنایی مخصوص نیاز دارند که به خوبی روشنایی مورد نیاز آن ها را تامین کنند. عوامل مختلفی مانند نوع خیابان یا مکان، میزان تردد و شدت نور مورد نیاز در تعیین ارتفاع و ابعاد پایه ها موثر هستند. رعایت این مقررات نقش مهمی در افزایش ایمنی و کارایی سیستم های روشنایی ایفا می کند.

با توجه به استانداردهایی مانند استاندارد ملی ISIRI 5920 و استاندارد بین المللی EN 40 ارتفاع پایه ‌های روشنایی باید متناسب با نوع معبر یا مکان تعیین شود. برای پیاده ‌روها، پارک ‌ها و فضاهای عمومی پایه‌ هایی با ارتفاع ۳ تا ۶ متر مناسب هستند. برای خیابان‌ های فرعی و مسکونی، ارتفاع ۶ تا ۸ متر مناسب است. خیابان‌ های اصلی و بلوارها به پایه ‌های روشنایی با ارتفاع ۸ تا ۱۲ متر نیاز دارند و برای بزرگراه‌ ها و جاده ‌های پرتردد، پایه ‌هایی با ارتفاع ۱۰ تا ۱۵ متر ایده ‌آل هستند. البته در میادین و تقاطع‌ های بزرگ، گاهی از پایه ‌های روشنایی با ارتفاع ۱۸ متر و بیشتر هم استفاده می شود.

از نظر ابعاد، پایه ‌های روشنایی فلزی که از فولاد گالوانیزه گرم ساخته می ‌شوند، باید دارای ضخامت ورق بین ۲٫۵ تا ۶ میلیمتر باشند. قطر پایه ‌ها در قسمت پایین پایه بین ۷۶ تا ۲۷۳ میلیمتر و در قسمت های بالایی بین ۶۰ تا ۲۱۹ میلیمتر متغیر است. این تفاوت قطر، استحکام پایه و پایداری آن در برابر باد و نیروهای جانبی را افزایش می دهد. برای پایه ‌های بتنی که در مکان هایی مانند بزرگراه ‌ها استفاده می ‌شوند، قطری بین ۳۰ تا ۶۰ سانتیمتر توصیه می شود.

جمع بندی

استانداردها و مقررات پایه های روشنایی شهری نقش مهمی در بهبود ایمنی، صرفه جویی در انرژی و افزایش دوام تجهیزات و کیفیت روشنایی معابر ایفا می کنند. رعایت این استانداردها و مقررات از مشکلات و حوادثی مانند برق گرفتگی، خرابی زود هنگام و مصرف بالای انرژی جلوگیری می کند.